"Χρειαζόμαστε μια νέα επανάσταση"

Συντάκτης: Ιωάννα Σωτήρχου

Ο Μισέλ Λομπρό, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Paris VIII, ψυχοθεραπευτής τη δεκαετία του 1960, συμμετέχει στη δημιουργία του Θεσμικού Κινήματος με στόχο τον εκδημοκρατισμό των θεσμών της κοινωνικής ζωής και εισάγει τη συμμετοχική διδασκαλία και άλλες ριζοσπαστικές παιδαγωγικές μεθόδους.

Σε μια συνέντευξή του το 1973, όταν ήταν 49 χρόνων, ο δημοσιογράφος που έχει απέναντί του χαρακτηρίζει την παιδαγωγική μέθοδο που προτείνει «επαναστατική» και του επισημαίνει ότι αυτά που λέει «φοβίζουν». «Ω, πώς είναι δυνατόν», αναρωτιέται ο Λομπρό, «το αντίθετο θα έπρεπε να συμβαίνει αφού εγώ μιλάω για την παιδαγωγική της ευτυχίας»…

Αναρωτιέται κανείς πώς γίνεται η διδαχή της ελευθερίας και της ευτυχίας να τρομάζει; Κι άραγε έχουν αλλάξει και πόσο από τότε τα πράγματα; Ο θεμελιωτής της Μη Κατευθυντικής Παρεμβατικότητας, της μεθόδου που βασίζεται στην επιθυμία και τον σεβασμό του ανθρώπου, συνεχίζει να πιστεύει, παρά τα 91 του χρόνια, ότι μια επανάσταση είναι αναγκαία, και η Γαλλική Επανάσταση του 1789 πρέπει να ξαναγίνει καθώς τα αιτήματά της παραμένουν επίκαιρα:

«Δημιουργήθηκαν δημοκρατικοί θεσμοί το 1780 που έδιναν εξουσία στον λαό, ωστόσο δεν λύθηκε το πρόβλημα και η ιδέα της δημοκρατίας παραμένει ζωντανή ακόμη και σήμερα γιατί η δημοκρατική επανάσταση αφορούσε μόνο τους θεσμούς και ειδικά τους πολιτικούς. Ομως, πολλοί θεσμοί δεν άλλαξαν καθόλου, όπως η οικογένεια, το σχολείο, οι φυλακές, οι επιχειρήσεις. Αρα χρειαζόμαστε μια νέα επανάσταση, που θα πάει ενάντια στη βία και θα αλλάξει και τους κοινωνικούς θεσμούς, με επίκεντρο τον σεβασμό του ανθρώπου και στόχο την ελευθερία, την ισότητα και την αδελφότητα…».

Πιστός στις ιδέες της ανθρώπινης χειραφέτησης, δεν είναι τυχαίο ότι είχε συνεργαστεί με τον Καστοριάδη στην ιστορική πια ομάδα «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» πριν από σχεδόν μισό αιώνα και τον επικαλείται για να μιλήσει για το πώς βλέπει το μέλλον: «Σε όλη μου τη ζωή με απασχολεί το πρόβλημα του επηρεασμού της εξέλιξης της κοινωνίας. Μπορεί η εξέλιξη της κοινωνίας να περνά τώρα μέσα από την οικονομία, αλλά πιστεύω ότι τελικά θα περάσει μέσα από την ψυχολογία».

• Με ποιον τρόπο;

Υπάρχουν δύο πράγματα που πρέπει να γίνουν. Από τη μια να φτιαχτούν νέες θεωρίες που να λαμβάνουν υπόψη τους πραγματικά τον άνθρωπο, όπως οι θεωρίες του Καστοριάδη που λαμβάνουν υπόψη και την ψυχολογία μέσα στις οικονομικές θεωρίες. Και ένα δεύτερο είναι η εξέγερση ειδικά των νέων, όπως αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα τώρα ή στην Ισπανία, όπου υπάρχουν κινήματα εξέγερσης ενάντια στο τωρινό σύστημα, στην κυριαρχία και όλους τους καταναγκασμούς που υπάρχουν στην κοινωνία και δεν έχουν αποτελέσματα. Εχω πολλή εμπιστοσύνη στους νέους…

Τακτικός επισκέπτης της Ελλάδας, τούτη τη φορά βρέθηκε στην Αθήνα για την παρουσίαση του βιβλίου του «Ζώντας μαζί», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός, και αναλύει τη μέθοδό του.

• Σε τι αναφέρεται το βιβλίο σας;

Είναι ένα βιβλίο ενάντια στην κατευθυντικότητα που λέει ότι μπορούμε να κάνουμε τους άλλους να αντιδράσουν μέσα από καταναγκασμούς. Αλλά εάν θέλουμε να ζούμε σε κοινωνίες, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας τον άλλο και να σεβόμαστε την ψυχολογία του. Δηλαδή οι σχέσεις των ανθρώπων μέσα στην κοινωνία είναι σχέσεις ψυχολογικές. Εδώ και αιώνες η ανθρωπότητα χρησιμοποιεί τους καταναγκασμούς για να λύνει τα προβλήματά της, αλλά εκεί που τελικά καταλήγει είναι στους πολέμους.

Τώρα έχουμε εκατομμύρια ανθρώπους που υποφέρουν από αυτούς τους πολέμους, ενώ τα προβλήματα όχι μόνο δεν λύνονται αλλά αντιθέτως η κατάσταση όλο και χειροτερεύει. Αυτό που έμαθα από τη ζωή μου είναι ότι δεν μπορούμε να πετύχουμε τίποτα από τους ανθρώπους μέσα από τους καταναγκασμούς και την καταπίεση· αυτό που μετρά τελικά είναι ο λόγος και η επικοινωνία».

• Ιδιαίτερα αναπτύσσετε την ιδέα της «αντήχησης». Μας την εξηγείτε;

Πρόκειται για μια ιδιαίτερη διαδικασία επικοινωνίας που ανακάλυψα και ονομάζω «αντήχηση», μια ψυχολογική διαδικασία διείσδυσης κατά την οποία ο ένας αντηχεί στον άλλον, δηλαδή μπαίνει στη σκέψη και στο πετσί τού άλλου ώστε να υπάρχει ένα είδος αντήχησης, όπου μέσα μας ηχεί ο άλλος. Και στην ψυχοθεραπευτική και παιδαγωγική μέθοδό μου, την παρεμβαίνουσα μη κατευθυντικότητα, χρησιμοποιώ αυτή την αντίληψη.

• Πώς μπορεί να γίνει εφαρμογή της μεθόδου σας, για παράδειγμα, στο σχολείο;

Πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν για να αλλάξουν οι θεσμοί την αυταρχική μορφή τους και να βασιστούν σε δημοκρατικές αρχές. Στην παιδαγωγική και την πρακτική μου, χρησιμοποιώ δημοκρατικές αρχές στην προσπάθεια να βρούμε νέες μορφές, καλώ τους συμμετέχοντες να προτείνουν θέματα που τους απασχολούν ή προβληματιζόμαστε στο πώς μπορεί να γίνεται η μετάδοση της γνώσης με δημοκρατικό τρόπο ώστε να έχει αποτέλεσμα.

Νομίζω ότι η λύση είναι η εκπαίδευση στη δημοκρατία, στο να αφουγκραζόμαστε την ανθρώπινη επιθυμία. Η κοινωνία δεν θα αλλάξει από τις ηγεσίες αλλά από τους ανθρώπους, όταν τα παιδιά αποκτήσουν μιαν άλλη αντίληψη για τη ζωή. Μπορεί να παίρνει χρόνια, αλλά γίνεται…

«Αυτή τη μέθοδο εξελίσσει όλη του τη ζωή», μας λέει η φοιτήτριά του κάποτε στο Παρίσι, ψυχολόγος-ψυχαναλύτρια Καίτη Κανακάκη, που στη συζήτησή μας με τον δάσκαλό της έκανε χρέη διερμηνέα.

O φαύλος κύκλος της καταστροφής

Εξι χρόνια μετά την τελευταία μας συνάντηση δεν θα μπορούσαμε να μην τον ρωτήσουμε για την κατάσταση στην Ελλάδα.

• Παρατηρήσατε αλλαγές;

Οταν κοιτάς την Ελλάδα απ’ έξω δεν φαντάζεσαι ότι έχει πρόβλημα, αντιθέτως δίνει την εντύπωση ότι υπάρχει αφθονία και πάνε καλά τα πράγματα: ωραία αυτοκίνητα, ωραία σπίτια. Αλλά όταν μιλάς με τους ανθρώπους, καταλαβαίνεις ότι έχουν μεγάλα προβλήματα πολλών ειδών και, σε σχέση με την πολιτική, δεν έχουν εμπιστοσύνη στους πολιτικούς, ακόμη και σε αυτούς που οι ίδιοι έχουν ψηφίσει. Εχουν οικονομικά προβλήματα αλλά και υπαρξιακά.

Οι σχέσεις των Ελλήνων είναι συνήθως δύσκολες μεταξύ τους, υπάρχει πολλή επιθετικότητα, έλλειψη εμπιστοσύνης, αλλά υπάρχει πάντα δυναμισμός και χαρά που ξαφνιάζει… Ισως αυτή η κρίση να οφείλεται σε μια υπερβολική αισιοδοξία που έχουν οι Ελληνες που είχαν επωφεληθεί από αυτά τα δάνεια και ανασκεύασαν κάπως τη χώρα σε ό,τι αφορά την υλική της υπόσταση. Βλέπω την Ελλάδα να έχει αλλάξει μετά την Ολυμπιάδα.

Πήραν και ξόδεψαν πολλά λεφτά, όπως κάνουν οι νέοι, και τώρα έχουν τις συνέπειες. Δεν συμφωνώ όμως καθόλου και με την Ευρωπαϊκή Ενωση, που αντί να τους πει φτάνει, μη δανείζεστε άλλο, το μόνο που κάνει είναι να ζητεί να πληρώσουν τα χρέη, όπως κάνουν οι γέροι… Ακόμη, ακούω ότι οι Ελληνες βγάζουν τα λεφτά τους έξω, άρα αποδυναμώνουν την Ελλάδα και δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο -ενώ οι Ευρωπαίοι τούς πνίγουν, αυτοί αυτοκαταστρέφονται.

Πηγή: efsyn.gr